Zdawać by się mogło, że zawstydzanie kogoś, to najprostszy, choć niezbyt wyrafinowany sposób zwracania uwagi. „Wstydził byś się! Jak ci nie wstyd? Wstydu nie masz?” Okazuje się, że język polski zna sporo określeń motywowania do lepszego zachowania w oparciu o wstyd. Problem zaczyna leżeć gdzie indziej. Stara rzymska anegdota opowiada, jak pewien Patrycjusz udał się aby odwiedzić swojego przyjaciela. Gdy stanął u jego drzwi, przywitał go sługa przyjaciela, informując, że pana nie ma w domu. Nie przejmował się tym, że z wnętrza willi dochodziły odgłosy śmiejącego się pana, wszak „pan każe, sługa musi”. Gość nie wchodząc w szczegóły udał się do swojej lektyki i kazał nieść się z powrotem do domu. Jakiś czas później role się odwróciły. Przyjaciel zawitał do domu Rzymianina, którego kilka tygodni temu zwyczajnie spławił. Stanął u drzwi, zakołatał i usłyszał głos swojego przyjaciela: „Nie ma mnie w domu”! Stanął jak wryty i nie spodziewając się takiego powitania krzyknął: „Jak to nie ma Cię w domu, skoro słyszę Twój głos?!”. Gospodarz jednak nie dając za wygraną odparł: „Wstydu nie masz! Ja uwierzyłem Twojemu słudze, że Cię nie ma, a Ty mnie samemu nie chcesz wierzyć?”

No tak, kto i kiedy powinien się wstydzić, można by zapytać nie tylko w odniesieniu do owej anegdoty, ale także spoglądając na współczesne dzieci i młodzieży „chowanie”. Wczoraj pisałem o obecności milusińskich na portalach społecznościowych, dziś „przyczepię się niczym rzep psiego ogona” tego, czego dziś ludzie się wstydzą, a gdzie wstyd odłożyli do lamusa.

Jakieś dwa lata temu, organizowaliśmy wraz z siostrą katechetką inscenizację z okazji Świąt Wielkanocy. Tradycją stało się już to, że na tę okoliczność zwykle angażowaliśmy w grę aktorską dzieci, które do prymusów nie należały, dając im możliwość wniesienia pozytywnego wkładu w życie społeczności szkolnej i parafialnej. Inscenizacja ta opisywała historię kilkunastoletniej dziewczynki, z wiecznie skłóconego domu, która w poszukiwaniu koleżanki trafia w Wielką Sobotę do kościoła i zaczyna przypominać sobie, że kiedyś, gdy byli jeszcze normalną rodziną, przychodzili w to miejsce…

Nie o scenariusz jednak chodzi w tym epizodzie. Otóż dzieci miały zapowiedziane, że w dniu premiery, mają ubrać się w miarę odświętnie, a dziewczynkom siostra jasno i wyraźnie dała do zrozumienia, że mają przyjść na przedstawienie w spódniczkach. Jakie było nasze zaskoczenie następnego dnia, gdy na godzinę przed premierą nasze młode aktorki stawiły się w spódniczkach, które wyglądały zwłaszcza na długość, jak gdyby pozdejmowały je z lalek Barbie. Jak pamiętam do dziś, naszą pierwszą reakcją było: „jak wyście się poubierały?!” Dzieci kochane, Wy macie po dziesięć – jedenaście lat! Które dziecko w tym wieku ubiera tak „krótko”? One natomiast na to jak na komendę: „ale my nie mamy innych spódnic”… Cóż, dziecięca i młodzieżowa moda nie od dziś sugeruje, że ze „wstydem” dzieje się ostatnio coś niepokojącego. Prawdziwą jednak kopalnią wiedzy na ten temat, są zdjęcia, jakie dzieci i młodzież zamieszczają na swoich profilach na nk czy Facebooku. Przybierane przez dzieci pozy, zdjęcia robione z co najmniej „dziwnej” perspektywy, nie wspominając już o komentarzach, satanistycznych gestach czy wulgaryzmach przetaczających się jak fala ścieków przez kanał.

Czego więc nie wstydzą się pociechy? Wagarów, picia alkoholu (iście dziwna to moda, na robienie sobie zdjęć, gdzie na pierwszym planie w ręku małolata jest puszka z piwem, lub innym „turboptysiem”), ubiorów które bardziej pasowałyby na plażę niż do szkoły, palenia papierosów (pamiętam, jak przed jednym z gimnazjów (sic!) w Lublinie uczennice stojące przed szkolną furtką, aby witać przybyłych na Dzień Otwartych Drzwi kandydatów do szkoły dziarsko dzierżyły w dłoniach po „fajce”, a co jakiś czas z gracją się nimi zaciągały mając przypięte plakietki, które informowały, że są oficjalnymi przedstawicielkami społeczności szkolnej na okoliczność tejże imprezy rekrutacyjnej) itp. Gimnazjaliści zwłaszcza, nie wstydzą się również jak pokazuje „wujek Facebook” zdjęć, na których uwiecznione są chwile publicznego okazywania sobie przez nich uczuć, różnej maści „sweet fotek” robionych telefonem „z ręki” lustrze szkolnej toalety, i innych „ciekawych impresji fotograficznych”…

Co więc stało się ze wstydem? Nie, nie myślmy sobie że poszedł w nieznane. Owszem, dzieci wiedzą co to jest wstyd! Wstydzą się odczytać np.pracy domowej, w której opisują swoje zdolności, wstydzą się podejść bliżej pod ołtarz w kościele, wstydzą się czasem nawet dobrych ocen, aby nie być branym za „kujonów”. Zdarza się coraz częściej, że wstydzą się rodziców, swojej wiary i tego, że … nie są do końca jeszcze zepsute.

Jeśli życie porównamy do własnego mieszkania, to wstyd jest „zamkiem w drzwiach”, lepiej lub gorzej, ale zabezpieczającym przed nieproszonymi gośćmi. Jest narzędziem, które sforsowane siłą kwalifikuje tego, który je w ten sposób „ominął” jako włamywacza. Co dzieje się z domem, który ma wyważony zamek w drzwiach? Co dzieje się z komputerem bez ochrony antywirusowej?

Wreszcie co zatem będzie z dziećmi, które w ponoć 80 przedszkolach w Polsce poddawane mają być różnym łamiącym wstyd edukacjom „o tym i o tamtym”? Co będzie z pokoleniem, które wstydzi się dobra, a chlubi się złem i głupotą? Na kogo wyrosną dzieci, wstydzące się cnotliwego życia i marzące o karierze rodem z „zakazanych filmów”? Tego chyba do końca nie da się przewidzieć, ale trzeba chyba za wszelką cenę uczyć dzieci od małego, że wstydzić się trzeba zła a nie dobra, grzechu a nie cnoty.

Na koniec wspomnienie sprzed kilku lat. Rzecz dzieje się przed jedną  z lubelskich szkół ponadgimnazjalnych. Idąc do szkoły widzę, jak uczennica za winklem inhaluje się tytoniem. Podchodzę, mimo że spłoszona zdążyła już wyrzucić papierosa i zaczynam jakże owocny dialog.

„Magda, nie szkoda Ci zdrowia?” Pytam.

„Ale ja nie paliłam, proszę Księdza.”

„Magda, przecież widziałem.”

„No mówię księdzu, że nie paliłam!”

„Magda, wiesz co, nie jesteś jedyną, którą tu spotkałem „na fajkach”, ale nie przyszło by mi do głowy, że Ty potrafisz kłamać, patrząc prosto w oczy!” Po tym zdaniu moja młoda rozmówczyni ze wstydu natychmiast zwiesza głowę jak sitowie i odpowiada bez namysłu:

„Tak, paliłam… Przepraszam.”

Wstyd włączył się w odpowiednim momencie. Spowodował zażenowanie, dał do myślenia. Czy za kilka – kilkanaście lat, wciąż jeszcze będzie się do czego odwołać?

Zapraszam do dyskusji i zamieszczania swoich spostrzeżeń w komentarzach. Życzę miłego wieczoru.

Fot. ? pixel_dreams – Fotolia.com

„Miałem dziesięć lat, gdy usłyszał o mnie świat

…Wiatr odnowy wiał, darowano reszty kar, znów się można było śmiać…” śpiewa Perfekt w kultowej piosence „Autobiografia” z 1982 roku.

Okazało się ostatecznie, że wiatry odnowy wiały jeszcze wielokrotnie i z różnych stron, wszak bywają one zmienne, jak cała pogoda zresztą, stąd i oblicza wolności jak się wkrótce miało okazać, najpierw po 1981, później 1989 roku, to nie tylko prawo do śmiechu, ale także do łez, i to często ronionych w samotności.

Cóż, wolność oznacza tylko możliwość działania, dokonywania wyborów pomiędzy dobrem a złem oraz różnymi rodzajami dobra. Sprawa komplikuje się nieco, gdy prawo do dokonania wyboru, mylone jest z prawem do bezkarnego błądzenia i braku konsekwencji źle dokonanych wyborów.

Pamiętam jak podczas dwóch lat studiów w Rzymie podróżowałem autobusami (ach, co to były za czasy) z Lublina do Rzymu, wzbogacając swoją wiedzę o świecie rozmowami z ludźmi, którzy często dzielili się różnymi „z życia wziętymi historiami”. Dodam, że był to czas, kiedy Czechy, Słowacja, Austria i Włochy zniosły obowiązek wizowy dla Polaków udających się w podróż turystyczną do tych krajów.

Zważając na fakt, że nie wszyscy umilali sobie kilkudziesięciogodzinną podróż rozmowami (inni woleli skomplikowaną substancję chemiczną powodującą czasami skrajnie odmienne reakcje), onegdaj zdarzyło mi się usłyszeć i taką historię, którą opowiedział mi kiedyś jeden z pasażerów.

Pewnego razu jeden z tych podróżnych, którzy bardziej wierzą w magiczną moc umilania podróży przez C2H5OH niż poprzez dialog z bliźnimi, poczuł się kiedyś dowartościowany zapewnieniami oficjalnego przekazu medialnego o tym, jak bardzo jesteśmy teraz poważani i dowartościowani przez Europę, która znosi nam wizy, daruje długi i zaprasza do siebie. Aplikując sobie więc wcześniej odpowiednią dawkę owej magicznej substancji, postanowił zademonstrować wszystkim w autobusie podczas kontroli na austriackiej granicy, jaką potęgą jesteśmy teraz w Europie. Kiedy austriacki pogranicznik podszedł do niego celem odebrania paszportu do kontroli, ten rzucił go ostentacyjnie na podłogę autobusu i dodając zmienionym bynajmniej nie z wrażenia głosem rzucił po polsku: „teraz jest wolność, jak chcesz, to sobie go weź!” Czy pogranicznik zrozumiał wówczas tę wiekopomną sentencję, tego nie umiem powiedzieć, ale zanim zabrał ze sobą ów paszport do kontroli, wrócił na posterunek po swojego kolegę, i razem z paszportem zabrali owego bohatera, chcąc zapewne dowiedzieć się, „co poeta miał na myśli”. Wyjaśniali sobie to zresztą wg relacji naocznego świadka ponad dwie godziny, a rozmowa musiała być niezwykle pasjonująca, skoro przez kolejne dwie godziny ów podróżnik godzien zapamiętania miał problemy z zajęciem swojego miękkiego siedzenia w nowiutkim Autosanie, którym podróżowali. Ot wolność, różne ma oblicza.

Jednym z nich, jest niestety oblicze, jakie nadała wolności Wielka Rewolucja Francuska ze swoją dewizą „żadnej wolności dla wrogów wolności”.

Kto zatem decyduje, czy jesteś przyjacielem czy wrogiem wolności? No chyba nie Ty czy ja. Tak też sprytnie, głosząc hasła wolnościowe, wprowadzono jednocześnie jej reglamentację, poprzez kuluarowe typowanie „wrogów wolności”. Dziś, ma się nieodparte wrażenie, że Kościół Katolicki do takich przez kogoś musiał zostać wytypowany, bo przecież nie tylko śmie głosić przykazania, w tym „nie zabijaj”, „nie cudzołóż” i „nie kradnij”, ale jeszcze zdarza mu się tu i ówdzie przestrzegać przed konsekwencją nie tylko doczesną ale i wieczną życia bez przykazań.

Dlatego też, najogólniej mówiąc, wolność jaką głosi Kościół, to nie wolność, gdzie teraz można przez nikogo nie niepokojonym „znów się śmiać”, a później również przez nikogo nie niepokojonym samotnie płakać, ale wolność, w której uprzedza się obdarowanego wolnością, że można i trzeba dostrzegać zarówno śmiejących się jak i płaczących, aby kiedyś można było zanosić się wręcz ze śmiechu i radości ze śmiejącymi się przez całą wieczność, począwszy od „przejścia granicznego pomiędzy ziemią a niebem”, bez konieczności „wyjaśniania sobie różnego rozumienia wolności na czyśćcowym posterunku”.

Wszystkim tym więc, którzy w imię wolności biją dziś w Kościół, a raczej w chrześcijaństwo i chrześcijańskie rozumienie wolności, próbując je zastąpić demoralizacją i swawolą, mówię ze spokojem. Do zobaczenia na „niebieskiej granicy”, a póki co

Googbye!